“Liefde is solidariteit in de hoogste graad.”

Vijftig jaar geleden was lesbienne en homo zijn een gegeven in de taboesfeer. Was je in die tijd holebi, dan hield je het vooral verborgen. Mensen pakten er in elk geval niet mee uit en er werd angstvallig over gezwegen, want je kon met de vinger worden gewezen. Dat zorgde voor onbegrip en drama’s. Ouders waren vaak diepongelukkig als hun kinderen uit de kast kwamen.

Vandaag is de basishouding tegenover mensen identificeren als LGBTQIA (lesbian, gay, bisexual, transgender, queer, intersex, asexual) veranderd. Discriminatie is er nog steeds, maar wordt erkend als volledig fout. Ons land speelt een voortrekkersrol in deze gewijzigde houding.

In België kunnen mensen met hetzelfde geslacht voor de wet trouwen en samen kinderen opvoeden. Dat is zeker niet overal zo. Er is een hele weg afgelegd, maar het kan nog steeds beter. In heel veel landen staat men nog nergens. 

We zitten in Hoboken in stapvoets verkeer. We glijden van het ene verkeerslicht naar het andere tot we stoppen bij de voordeur van Maggy. Het is een gezellig huis in de rij, waar Maggy samenwoont met haar partner Bea. Het regent pijpenstelen. Jammer dat de zon niet door de wolken geraakt of er zou zeker een regenboog hebben gestaan. Maggy is overtuigd activiste en tevens één van de stuwende krachten achter de Rainbow Ambassadors (de Regenboogambassadeurs), een organisatie die zich hard inzet voor de holebi ouderen in ons land.   

Maggy is 73 jaar. Wie is ze? Ze studeerde als jongeling godsdienstwetenschappen in Leuven. “Hoewel ik niet gelovig was. Ik had het geloof al vaarwel gezegd. Het was ten tijden van de “God is dood” theorie. Dat interesseerde me. Het intrigeerde me ook dat priesters en nonnen uittraden. Ik wilde ook voor mezelf ontdekken wat godsdienst betekende in de maatschappij. Ik behaalde mijn diploma theologie. Ik gaf een tijdje les, belandde dan op een advocatenbureau, trouwde, kreeg kinderen om uiteindelijk op mijn 40^ste toe te geven aan mijn lesbische gevoelens”, tekent ze zichzelf.

Maggy was al 40 jaar toen ze voor zichzelf en de wereld om haar heen toegaf dat ze holebi was. “Ik was een jaar of 20 toen ik voor de eerste keer verliefd werd op een andere vrouw, maar het was er de maatschappij niet naar om iets te doen met die gevoelens. Ik had op dat moment geen enkel benul van de waarde van zo’n relatie. En vooral: ik had een kinderwens die ik zonder echtgenoot niet kon realiseren. In die tijd was het immers onmogelijk om als homo of lesbienne kinderen te hebben.

Thuis zeiden ze altijd: zie dat je geen oude vrijster wordt. Mijn moeder wilde zo graag kleinkinderen en ik ook. Toen één van mijn vrienden het wel zag zetten met mij, zei ik ok. We konden samen goed discussiëren en zo, anderzijds verschilden we vaak van mening. Ik was van meet af aan wel eerlijk in mijn gevoelens. Als ik zei ‘je weet toch dat ik steeds op vrouwen val’ kreeg ik de reactie: geen probleem, we veranderen dat wel. 

Thuis dachten mijn mama en mijn zus dat ik bi was. Ik zei trouwens dat ik dat was. Tot ik op het heterospoor geraakte. Als je dan daarin gesteund wordt en je wilt kinderen, is de trein vertrokken. Het is maar toen de kinderen veertien en twaalf waren dat ik in een dip ben beland. Volgens mijn vrienden was dat te wijten aan het feit dat ik te veel werkte. Dat was ook zo, maar wat ik er niet bij vertelde was dat het werk een vlucht betekende om niet altijd thuis te zijn. Mijn man en ik hadden elkaar minder en minder te vertellen.” 

Maggy kent dus het heterohuwelijk en was er niet gelukkig in. “De relatie die ik met mijn man had, was van een andere kwaliteit dan wat ik nu al 27 jaar beleef met Bea. Er is geen vergelijking mogelijk. Het huwelijk met mijn man was niet een echte liefdesrelatie waarin je tot en met zorgde voor elkaar. Je zou je honderd procent moeten inzetten voor de ander en er het beste uit halen, maar dat was niet.

De echte liefde ontbrak, weet ik nu. Het is toen mijn mama overleed dat ik helemaal tot dat besef kwam. Toen merkte ik dat ik niet op hem kon terugvallen. Ik voelde me alleen in mijn verdriet. Ik vond ook dat liefde de hoogste graad van solidariteit was. Dat je echt met elkaar moet verbonden zijn. Dat houdt in: in goede, maar ook in kwade dagen. In mijn heterorelatie heb ik het gemis daaraan erg aangevoeld. Er moest iets veranderen in mijn leven.” 

Maggy is intussen al 27 jaar samen met haar vriendin Bea. “Het is een warme vrouw met een warme stem en ze is heel eerlijk. We zijn ongeveer even oud. Zoals ik was ook zij getrouwd. Ze heeft één dochter en één kleindochter. Ikzelf heb twee kinderen, een zoon, een dochter en vier kleinkinderen. Wij zijn dus een nieuw-samengesteld gezin. Neen, dat was niet altijd gemakkelijk, maar het lukte ons prima.

Waarom ik voor Bea koos? Omdat ze me vanaf dag één een warmte deed voelen die ik voordien miste. Een heerlijke warmte, maar terzelfdertijd ook een gemeende bekommernis. Zo van: die zit met me in, die wil weten hoe ik het stel, die wil ernstig praten met mij. Eigenlijk identieke gevoelens als ikzelf had naar haar toe. Dat voelde heel aangenaam aan. Bea maakt me echt gelukkig. Ze ondersteunt me in alles. Misschien had ze andere plannen met haar leven voor ze mij kende, maar wat ben ik blij dat ze die wijzigde. Maar net dat is liefde: je neemt er voor elkaar dingen bij.” 

Een romantische relatie zijn heeft natuurlijk ook vaak een lichamelijke kant. Ook dat was aangenaam anders, vertelt Maggy. “Als persoon leken Bea en ik sowieso gemaakt voor elkaar. Ook onze seksualiteit klopte als een bus. Ik voelde me bij Bea vanaf moment één meer vrouw dan ooit tevoren. 100 %.  Bij een vrouw is er veel meer tederheid. Bij mij gaat seks in die context vanzelf, er is ook zoveel meer mooie betrokkenheid en bekommernis. Je wil gewoon het beste uit jezelf halen. En je wil dat samen.

Waarom val je als vrouw op vrouwen? Daar zijn heel veel theorieën over. Ik hoop dat ze nooit zullen zoeken naar een chemisch iets om dat te veranderen, want net die diversiteit tussen mensen maakt het allemaal zo leuk. Als ik vroeger geweten had wat ik nu weet, zou ik nooit zijn getrouwd. Dat is duidelijk. Ik zou andere wegen hebben gezocht om kinderen te hebben.”

En toen kwam de dag dat Maggy de knoop doorhakte en uit haar huwelijk stapte. “Mijn man was enorm ontgoocheld. Hij had dat totaal niet verwacht. Het begon ermee dat ik op een bepaald moment thuis bezoek kreeg van één van mijn vriendinnen. Ik moet je iets vragen, zei ze, jij en ik zijn een tijdje samen geweest. Denk je dat ik lesbisch ben? Mijn reactie kwam er zo uit, zonder na te denken. Gij misschien niet, maar ik wel, zei ik. Daarmee had ik het voor de eerste keer voor mezelf gezegd. Ik kon die woorden niet meer inslikken. Diezelfde avond heb ik ze tegen mijn man herhaald. Die voelde ook al lang dat er wat schortte.

Onze seks was helemaal niets meer. Voor hem was dat een punt. Hij zei dan dat we dat samen konden oplossen. Als je nood hebt aan een vriendin, breng ze dan hier maar binnen, zei hij, maar dat wilde ik niet. Neen, ik zou weggaan. Hoe pijnlijk dat ook was. Zoiets is trouwens één van de moeilijkste zaken die er zijn. Maar je kan niet meer anders, of je moet voor jezelf bekennen dat je een leven leidt dat je eigenlijk niet meer ziet zitten. Plots was me dat voor honderd procent duidelijk. Had ik dat maar op mijn achttiende geweten, maar toen kon ik er niet echt over praten.

Heb ik me schuldig gevoeld naar mijn man toe? Neen. Hij was sowieso op de hoogte van mijn andere gevoelens. Ik heb daar nooit een geheim van gemaakt. Hij had meteen ook een goeie reden om uit te leggen waarom we uit elkaar gingen. Dat ik lesbisch was.”

Volgende opdracht was dat Maggy haar twee kinderen op de hoogte bracht. “Dat was niet simpel, maar ik moest er doorheen. Ik was het weekend voordien speciaal naar een meeting van Impuls geweest om me emotioneel en mentaal sterker te maken en me voor te bereiden.

Impuls is een organisatie die dergelijke bijeenkomsten organiseert. Ik weet nog dat ik zwetend rondjes draaide voor ik naar binnen durfde gaan. Wie ga ik er zien?, vroeg ik me af. Wel ik ga het u zeggen: voor het grootste deel waren het vrouwen die gehuwd geweest waren. Ik verschoot ervan hoeveel. Ik had dat totaal niet verwacht.

Natuurlijk waren er ook vrouwen bij die steeds een honderd procent holebi-leven hadden geleid, maar ook heel veel getrouwde mensen. Ik heb toen mijn eigen situatie geschetst. Wat voor de meesten van tel was, gold ook voor mij. Dat ik eerst normaal probeerde te doen en zo een vrouw werd met twee kinderen. En dat het raar klinkt als je zegt dat je op vrouwen valt. Het woord lesbisch sprak ik niet uit, want dat hoorde en hoor ik niet graag.” 

Het minste wat je van Maggy kan zeggen is dat ze op een eerlijke, trouwe en zelfbewuste manier in het leven staat. Ze is een vat tips heeft voor jongeren die ook holebi zijn. “Probeer het vanaf moment één te zeggen tegen je ouders. Ikzelf heb nooit die kans gehad, omdat mijn vader en moeder vroeg zijn overleden. Maar als het kan, doe het. Zoek de beste manier, tenzij ze extreem homofoob zijn, want dat maakt het veel moeilijker.

Homofobe reacties zijn fout, want ze kunnen tot zelfmoord of zelfmoordgedachten leiden. Die dingen heb ikzelf nooit overwogen. Ik heb gepiekerd, veel gepiekerd, ja, dat wel. Ik stak het ook heel lang weg in een diepe schuif, maar ik was het wel. Toen ik het tegen mijn man zei, bleek hij al altijd overtuigd te zijn van mijn lesbienne-aard. Waarom had hij dat niet eerder gezegd? Hij vond dat het bij mij maatschappelijk was gegroeid. Er zijn heel veel alleenstaande vrouwen in je familie, zei hij. Ik kon dat niet ontkennen. Ik herinner me dat mijn vader dikwijls met twaalf, dertien vrouwen aan tafel zat. Veel van die vrouwen zijn nooit getrouwd geweest.”

Is Maggy ooit voor haar geaardheid bespot en gepest? “Ik kreeg nooit echt negatieve commentaren. Eén keer voelde ik agressie naar mij toe, maar die man excuseerde zich daar achteraf voor. Maar natuurlijk wordt er achter mijn rug gebabbeld en geroddeld, ik trek me dat echter nooit aan.Als ik een van onze fototentoonstellingen ga ophangen in een dienstencentrum dan hoor ik achter mijn rug spreken over “potten” en “jeanetten”. Je voelt je dan wel eens als een aap in de zoo. Ze zitten je dan te bekijken. Je hoort ze denken : je ziet dat het een lesbienne is.”

Ik besef heel goed dat ik zoals de meeste mensen trouwens – de ene meer dan de andere – zgn. ‘mannelijke’ trekken of ‘capaciteiten’ bezit, maar evenwel hele vrouwelijke.Verder ik loop zelden rond met een kleedje. Ik zet ook graag een pet op als het regent, ik zal geen paraplu gebruiken. Als 10-jarige knapte ik liever klusjes op dan dat ik samen met mijn zus met de poppen speelde. Is dat typisch lesbisch ? Niet direct, al zijn er zeker wel heel wat die deze soort voorkeuren hebben. Ik wilde dat vrouwen hetzelfde konden doen dan mannen en dat zij zich practisch alle beroepen moesten kunnen eigen maken.

Reacties heb ik nooit willen uitlokken. Ik zou best met mijn partner Bea hand in hand kunnen lopen, maar dat doen we niet. Velen denken trouwens dat we zussen zijn. Neen, neen, we zijn geen zussen, we zijn vriendinnen, partners.  Het is daarom dat mij al enkele jaren engageer voor de vzw RainbowAmbassadors, die een stem en een gezicht willen geven aan LGBTQI+senioren.

Nu de engagementkant van Maggy. Ze is niet alleen in het reine gekomen met zichzelf en haar geaardheid, ze komt ook uitgesproken op voor de rechten van LGBTQIA+ ouderen. Via lezingen en oproepen zetten de RainbowAmbassadors zich in om de zichtbaarheid van holebi ouderen te vergroten en op te komen voor hun rechten. “(lacht) In mijn hart was ik op weg om de eerste vrouwelijke pastoor van Vlaanderen te worden. Daarom studeerde ik godsdienstwetenschappen. Alleen was en is zoiets niet toegelaten.

Ik kom uit een familie die in het centrum van Hasselt een pralinen- en doopsuikerwinkel uitbaatte. Mijn vader overleed toen hij nog maar 51 was en mijn moeder deed met twee pubers verder. Tot ze ermee stopte om vaker bij mij te zijn. Ik was niet voorbestemd om de zaak over te nemen. Ik ben altijd sterk sociaal geëngageerd geweest. In mijn laatste jaar in Leuven, tijdens de beweging van mei '68, leerde ik als praeses van godsdienstwetenschappen Kris Merckx kennen en zo ook de latere PVDA en hun gedachtengoed. Dat zei me wel iets. In een latere fase wilde ik absoluut iets doen voor het welzijn van de holebi’s. Zo kwam ik bij de RainbowAmbassadors. De regenboog is het symbool.

De verschillende kleuren verduidelijken de verschillende geaardheden van de mensen. Mijn inzet voor hen is mijn passie. Ik wil de situatie van ons allemaal echt verbeteren, want dat is nodig. Ik stel bij momenten immers weer meer agressie vast. Cijfers verduidelijken dat, zo mag het niet voort gaan.” 

Is onze maatschappij naar holebi’s toe de ideale? Ze doet haar best, maar neen, want bij momenten gebeuren er dingen die meer dan fout zijn. Denk aan de spottende reactie van VRT-sportjournalist Eddy Demarez aan het adres van de lesbienne basketbalspeelsters bij de Red Flames op de Spelen in Tokyo. Denk aan de moord in Beveren een paar maanden geleden toen jongeren in een park een homoman vermoordden. “Bij die moord was er erg veel solidariteit, tot in het paleis en bij de regering, maar het moet verder gaan dan dat.

Holebi’s maken te weinig deel uit van het leven van elke dag. Ik hoop echt dat we ooit helemaal gelijk zijn, want er is niets speciaals aan ons. We vallen gewoon op mensen van hetzelfde geslacht, that’s it. De ideale maatschappij zou deze zijn waarin diversiteit voor een verrijkend wederzijds respect zorgt. Je mag niemand verstoten. De katholieke kerk moet hierin haar rol spelen. Het is enorm archaïsch dat vrouwen geen priester kunnen zijn. Begin er al eens mee om dat te veranderen. Ooit komt het goed”, hoopt Maggy.  

Maggy is strijdvaardig in haar denken en doen. Op het einde van de babbel vraagt ze de speciale aandacht voor ouder wordende holebi’s. “Weet je dat velen bang zijn voor hun oude dag? Ook homo’s, lesbiennes en transgenders gaan met pensioen en komen in zorgcentra en rusthuizen terecht, maar wat merk je? Dat ze terug in de kast kruipen als ze een zekere leeftijd hebben. Ze weten immers dat ze in een milieu zullen leven met mensen die nog de oude opvattingen en taboes van vroeger hebben. Velen hadden nooit contact met holebi’s en al zeker niet met transgenders. Ik ken hun vrees. Ze zeggen me letterlijk dat rusthuisgenoten niet aan tafel zouden gaan zitten met iemand van wie ze weten dat hij of zij holebi is. Zou je zo de laatste jaren van je leven willen doorbrengen? Ik denk het niet. Als ik er in rusthuizen en opvangcentra over spreek, krijg ik de reactie dat er bij hen geen holebi’s zijn. Dat klopt natuurlijk niet. Ik zeg niet dat het uit kwade wil is of zo, er is wel een gebrek aan informatie. Dit is ook voor de overheid een aandachtspunt.”